بازرگانی وەک چالاکیەکی ئابووری و کۆمەڵایەتی لە سەرەتای مێژووی مرۆڤایەتییەوە بوونی هەبووە. ئەم چالاکییە ڕۆڵێکی گەورەی لە گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی، کولتووری، سیاسی و ئابووری و گۆڕانی کۆمەڵگاکاندا هەبووە. بەپێی ئامار و بەڵگە مێژووییەکان سەرەتا بازرگانی بە ئاڵوگۆڕی کاڵا لە نێوان هۆز و پێکهاتە مرۆییەکان دەستی پێکرد و بە تێپەڕبوونی کات ئاڵۆزتر و بەربڵاوتر بوو. لەم بابەتەدا بەدواداچوون بۆ مێژووی بازرگانی لە سەرەتاوە تا ئێستا و کاریگەرییەکانی لەسەر کۆمەڵگاکان دەکەین.
لە سەرەتای مێژووی مرۆڤایەتیدا، بازرگانی زیاتر لە شێوەی ئاڵوگۆڕی کاڵا و خزمەتگوزاری لە نێوان ئەو کۆمەڵگایانەی کە لە ڕووی فیزیکییەوە تەنیشت یەکتر بوون، ئەنجام دەدرا. سەرەتا ئەم بازرگانییە بە بەکارهێنانی خاڵە ئاوییەکان و ڕێگاکانی گواستنەوەی سروشتی ئەنجام دەدرا. بۆ نموونە لە ناوچە نیشتەجێبووەکانی نزیک ڕووبارەکان بازرگانی دامەزرا و خەڵکی ئەو ناوچانە بە ئاڵوگۆڕی بەرهەمی کشتوکاڵی و ئاژەڵداری خۆیان گەشەیان بە ئابووری خۆیان گەیاند. بەو پێیەی ئەم ئۆپەراسیۆنە بازرگانییانە نزیکەی لە یەک کاتدا لەگەڵ بازرگانییەکانی دیکەدا ئەنجام دەدرا، نایەکسانی لە گەشەپێدان و ساماندا هەبوو.
بە تێپەڕبوونی کات و لەگەڵ گەشەسەندنی کۆمەڵگا مرۆییەکان، بازرگانی بە شێوازی جیاواز ئەنجام دەدرێت. دامەزراندنی پەیوەندییە بازرگانییەکان بەدرێژایی هێڵە بازرگانییەکان، بەکارهێنانی سیستەمی پارە و سکە، پێکهێنانی بازاڕی کڕین و فرۆشتن و دامەزراندنی کۆمپانیا و دامەزراوە بازرگانییەکان تەنیا چەند نموونەیەکن لەو گۆڕانکاریانەی کە بەدرێژایی مێژوو بازرگانییان پاڵپشتووە. ئەم گۆڕانکارییانە کاریگەری گرنگی لەسەر کۆمەڵگاکان هەبووە و بە پشتبەستن بە هەلومەرج و کولتوورەکانی کۆمەڵگە کاریگەری جیاوازی لەسەر کۆمەڵگاکان بەرهەمهێناوە.
یەکێک لە کاریگەرییە سەرەکییەکانی بازرگانی لەسەر کۆمەڵگاکان، گەشەسەندنی ئابووری و کۆمەڵایەتییە. بازرگانی وایکردووە کە بتوانرێت دەستیان بە کاڵا و خزمەتگوزارییە جۆراوجۆرەکان بگات و کۆمەڵگاکانیشی بەرەوپێشبردنی تەکنەلۆژیا و پیشەسازی کردووە. لەگەڵ پەرەسەندنی بازرگانی، گرنگی زیاتر بە دەسەڵاتی مرۆڤ دراوە و ڕێگری لە سەختی و هەژاری کردووە. هەروەها بازرگانی وایکردووە شارەکان و بازاڕەکان گەشە بکەن و بە دامەزراندنی پیشەسازی و بازاڕی نوێ، هەلی کار بۆ خەڵک ڕەخساندووە.
وەک سێیەم کاریگەری گرنگی بازرگانی لەسەر کۆمەڵگاکان، ئاڵوگۆڕی کولتووری و کۆمەڵایەتییە. بازرگانی کارلێکی کولتووری لە نێوان کۆمەڵگا و کولتوورە جیاوازەکاندا دروست دەکات، هونەر و ئایین و ئایدۆلۆژیاکان لە ڕێگەی بازرگانییەوە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بڵاودەکرێنەوە و ئاڵوگۆڕ دەکرێن. ئەم ئاڵوگۆڕە کولتووریانە پەرە بە کولتوورەکان دەدەن و دەوڵەمەندتر دەکەن و کۆمەڵگاکان زیاتر گونجان و ڕەنگدانەوەی جیاوازییە کولتوورییەکان دەکەن.
بەڵام بەهۆی ئەو کاریگەرییە ئەرێنییانەی کە بازرگانی لەسەر کۆمەڵگاکان هەیبووە، دەتوانرێت کاریگەرییە نەرێنییەکانیشی هاوتەریب بکۆڵرێتەوە. یەکێک لە کاریگەرییە نەرێنییەکانی بازرگانی، پەرەسەندنی نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابوورییە. لەو کۆمەڵگایانەی کە هێزی بازرگانی و پیشەسازی بەهێزترن، جیاوازی چینایەتی و سامانی نێوان مرۆڤەکان زیاتر دەبێت. نەبوونی دادپەروەری لە دابەشکردنی سامان و مەیلی لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی کەسی لە بازرگانیدا دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی نایەکسانی کۆمەڵایەتی.
کاریگەرییەکی دیکە کە بازرگانی لەسەر کۆمەڵگاکان هەیەتی، کولتوری بەکاربردن و کێبڕکێی زیادەڕۆییە. سەرەڕای ئەو کاریگەرییە ئەرێنییانەی کە بازرگانی لەسەر کۆمەڵگاکان هەیەتی، بەڵام لە هەندێک حاڵەتدا ئەم چالاکییە زیادەڕۆیی لە بەکاربردن بەرەوپێش دەبات و کێبڕکێی ناڕەوا لە نێوان کۆمەڵگاکاندا دروست دەکات. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی لەناوچوونی ژینگە و دابەشکردنی ناهاوسەنگی سەرچاوەکان و دروستکردنی ناتەبایی کۆمەڵایەتی.
بە لەبەرچاوگرتنی مێژووی بازرگانی لە سەرەتاوە تا ئێستا و کاریگەرییەکانی لەسەر کۆمەڵگاکان دەتوانین بڵێین بازرگانی وەک فاکتەری ئابووری و کۆمەڵایەتی زۆر گرنگ ڕۆڵێکی بەرچاوی لە پەرەسەندن و گۆڕانی کۆمەڵگاکاندا هەبووە. بە لەبەرچاوگرتنی کاریگەرییە جۆراوجۆر و بەردەوامەکانی ئەم چالاکییە لەسەر کۆمەڵگاکان، پێویستە گرنگی بە لایەنە ئەرێنییەکانی بدەین و بە وردی لە لاوازییەکانی بکۆڵینەوە. بۆیە پلاندانان و سیاسەتی ورد لە بواری بازرگانیدا پێویستن بۆ گەشەپێدانی بەردەوام و گونجان لەگەڵ ژینگە و کۆمەڵگا مرۆییەکان.
